Συνέντευξη στην Κατερίνα Παπαγεωργίου
Είναι ζωγράφος και χαράκτης, παράλληλα όμως κι ένας πρωτοπόρος καλλιτέχνης σε αρκετά πολιτιστικά δρώμενα. Δεν είναι τυχαίο που πρώτος ξεκίνησε το Α’ Πανελλήνιο Φεστιβάλ Κόμικς, ενώ ανάμεσα στις εικαστικές εκδόσεις του που συνδυάζουν την παλαιά τέχνη του τυπογράφου με την σύγχρονη ιδεοληψία του καλλιτέχνη, αρκετές φορές έχει συζητηθεί το εικαστικό του περιοδικό “Νέο Επίπεδο” που κυκλοφορεί τρείς φορές τον χρόνο. Στις δημιουργίες του, ο γνωστός εικαστικός συμφιλιώνει δεξιοτεχνικά τον λόγο με την εικόνα και την χαρακτική με την ζωγραφική. Ο ίδιος υπογραμμίζει: “Πολλοί συνάδελφοι ,μεταφέρουν απλά μια ζωγραφιά τους σε ένα τσίγκο και την τυπώνουν, εγώ προσπαθώ να βρίσκω άλλες λύσεις όταν κάνω χαρακτική”.
Ο Γιάννης Στεφανάκις έχει σπουδάσει τυπογραφία και στην Σχολή Καλών Τεχνών, ζωγραφική, χαρακτική, και αγιογραφία. Εργα του βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη, στο υπουργείο Πολιτισμού, στη Δημοτική Πινακοθήκη της Αθήνας, στο μουσείο του Ιωνα Βορρέ, και σε πολλές ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Συναντηθήκαμε μια μέρα πριν ταξιδέψει στα Σκόπια όπου βραβεύτηκε σε διεθνή έκθεση ζωγραφικής στην οποία συμμετείχαν 245 καλλιτέχνες με 500 έργα. Τον ερχόμενο Μάιο θα λάβει επίσης μέρος σε πρόγραμμα workshops στην Κωνσταντινούπολη μετά την επιτυχία που είχε το αντίστοιχο στον Λίβανο πριν έναν χρόνο. Παρατηρώ πως το εργαστήρι του, όπου συναντιόμαστε, είναι ένας παραμυθένιος ατέλειωτος χώρος. “Ερχομαι να δουλέψω, και ξεχνιέμαι” μου λέει ” σε σημείο να με ψάχνουν οικογένεια και φίλοι”
Το ατελιέ του
Το ατελιέ του Στεφανάκι είναι γεμάτο από καινούργια έργα του προορισμένα για την νέα δουλειά που ετοιμάζει, αλλά και παλιότερα, ανάμεσα τους ξεχωρίζουν οι κιβωτοί, τα παράθυρα, οι σβούρες, οι χαρταετοί, τα τεχνοπαίγνια, και ατέλειωτες ξυλογραφίες σε μία από αυτές του 1984 ένας νεοκλασικός εξώστης ατενίζει το κενό που το διασχίζει μια εγκάρσια γραμμή. Αντί τίτλου η φράση-κραυγή: “Θέλει να φύγει να χαθεί, διέξοδο ζητά”.
Ολο το έργο του, είναι η διαρκής μεταμόρφωση αυτής της ίδιας κραυγής. Η διαφυγή της επιθυμίας μετατρέπεται σε πόθο εκμηδένισης, ενόρμηση θανάτου. Αλλά μπορεί να είναι και επιθυμία να χαθείς στο άγνωστο σε ένα λαβύρινθο στους δρόμους μιας αέναης περιπλάνησης.
Ο ίδιος, είναι ένας άνθρωπος ιδιαίτερα χαμηλών τόνων.
-Δεν δηλώνω ζωγράφος, υπογραμμίζει, απλά λέω ότι ζωγραφίζω και χαράσσω. Η ζωγραφική είναι για μένα η σύζυγος, η χαρακτική η ερωμένη μου, τα λέω αυτά μολονότι μισώ τις ετικέτες.
-Δίνετε την εντύπωση μέσα από τα έργα σας πως είσαστε ρομαντικός και ουτοπιστής. Πόσο βοηθάει αυτό τη ζωή σας;
-Ο ρομαντισμός είναι η αντίσταση μου στην ασχήμια, σήμερα αν δεν είσαι ρομαντικός χάθηκες! Βέβαια πληγώνομαι πάρα πολύ με όσα συμβαίνουν γύρω μου, γεγονότα που επιστρέφοντας στο εργαστήριο μου προσπαθώ να τα αποτυπώσω στο χαρτί, εντάξει δεν πιστεύω πως κάνω καμιά επανάσταση, σίγουρα όμως νιώθω πως με αυτόν τον τρόπο κάτι προσφέρω.
– Τα έργα σας εκπέμπουν μια αισιόδοξη στάση ζωής αλλά και μια παιδικότητα
-Νομίζω πως ακόμα κρύβεται μέσα μου ένα μικρό παιδί. Να υπογραμμίσω όμως πως στην τελευταία μου δουλειά “Εικόνες περιπλάνησης” υπάρχει το στοιχείο της παιδικότητας καθώς δούλεψα για κάποιο διάστημα με παιδιά ήρθαν δηλαδή τμήματα σχολείου εδώ με τη δασκάλα τους, όπου αφού τους μίλησα για την ζωγραφική τους ‘εδωσα 25 τελαράκια και εκείνα ζωγράφισαν πάνω τους. Από εκεί και πέρα εγω κράτησα κάποια στοιχεία που με ενδιέφεραν και προχώρησα στη δουλειά μου προσθέτοντας και τα δικά μου στοιχεία. Ετσι μπορεί να δεις σε έναν πίνακα μου το δικό μου θέμα και σε μια γωνιά μια παιδική φιγούρα φτιαγμένη από χέρια παιδικά.
-Φανταζόσασταν στο ξεκίνημα της καριέρας σας πως η ζωγραφική θα γινόταν για σας τρόπος ζωής;
-Νομίζω πως ορισμένα πράγματα είναι προδιαγεγραμμένα να γίνουν. Οτι και να κάνεις καποια στιγμή θα βγει αυτό που σε κυνηγάει από την παιδική σου ηλικία.
Τα πρώτα βήματα στην Κρήτη
Ο Γιάννης Στεφανάκης μεγάλωσε στη Γρηγοριά, ένα χωριό στο Ηράκλειο της Κρήτης, με κρητικά μουσικά ακούσματα και εικόνες από την φύση και το αναγνωστικό του.Το καλύτερο του από παιδί ήταν να φτιάχνει κατασκευές από χώμα, ξύλα και ότι έβρισκε γύρω του. Του άρεσε επίσης πολύ να αντιγράφει τις εικόνες που έβλεπε στο αναγνωστικό του. “Το μεγάλο κλικ όμως έγινε” μου λέει “όταν ήρθαστην Αθήνα στα 13 μου χρόνια όπου έμενα με έναν ξάδερφο μου δέκα χρόνια μεγαλύτερο μου. Εκείνη την εποχή ασχολήθηκα με την τυπογραφία, μου δίδαξε πολλά πράγματα αν και κάποια στιγμή κάπου προσπάθησε να τιθασεύσει την αχαλίνωτη φαντασία μου. Είχα καταφέρει τότε μολονότι ήμουνα ακόμα παιδί να δουλεύω μαθητευόμενος όλη την ημέρα σε τυπογραφείο και το βράδυ να πηγαίνω στο γυμνάσιο.Δύσκολα χρόνια.Είχα όμως από μικρός τον στόχο μου.Πίστευα πως μέσα από όλα αυτά κάπου θα φτάσω.Με κυνήγαγαν οι δαίμονες μου.Αργότερα πήγα στην Σχολή Καλών Τεχνών όπου είχα για καθηγητή τον Κεσανλή.Μου είχε πει διάφορα πράγματα.Οι καθηγητές σου λένε πάντα την άποψη τους αλλά όταν τελειώνεις την σχολή πρέπει να παλέψεις για να βρεις τον δρόμο σου.Στο μεταξύ απέκτησα δικό μου τυπογραφείο που κρατούσα μαζί με τα αδέρφια μου, για κάποιο καιρό συνεχίζαμε μαζί, μετά αφοσιώθηκα στην ζωγραφική, στην διδασκαλία της και στα εικαστικά περιοδικά, η έκδοση που ήταν αφιερωμένη στον Μανόλη Αναγνωστάκη είναι από τις αγαπημένες μου.
Εικόνες Περιπλάνησης σε τεντωμένο σχοινί
Ενα δεμένο φεγγάρι, η ένα δεμένο σύννεφο στα έργα του εικαστικού Γιάννη Στεφανάκι, δεν πρέπει να συμβολίζουν όνειρα που κάποιοι δεν τους επέτρεψαν να ανθίσουν. Πως θα μπορούσε να γίνεται αυτό, όταν ο σχοινοβάτης του, αγαπημένη του φιγούρα που πρωταγωνιστεί σε πολλά έργα του κυρίως από τη σειρά “Εικόνες Περιπλάνησης,” καταφέρνει πάντα να μην πέφτει στο κενό, κάποιες στιγμές μάλιστα κρατάει ένα συννεφάκι! Πολλές φορές το σύννεφο μπαίνει στο δωμάτιο μαζί με το φεγγάρι και τα χρώματα. Γνωρίζοντας τον Γιάννη Στεφανάκι καταλαβαίνω πως έχει καταφέρει πολλές φορές στη ζωή του να αδράξει το όνειρο, σε μια πορεία που μπορεί να ξεκινούσε από το μηδέν. Αυτό το όνειρο ίσως κυνηγάει ο περιπλανόμενος σχοινοβάτης που ακροβατώντας μετέωρος σε τεντωμένο σχοινί πάνω από την πόλη, υποδεικνύει πως όλα παίζονται σε μια γραμμή. Μια γραμμή διαφυγής, που καμιά φορά όμως μπορεί να μην υπονοεί την δραπέτευση, αλλά την δράση για την αλλαγή του κόσμου μέσα στην ιστορία.
Τα κόμικς και εγω
Ο Γιάννης Στεφανάκις είχε οργανώσει το Α’ Φεστιβάλ Κόμικς τον Ιανουάριο του 94 σαν μια κατάθεση αγάπης σε ένα περίεργο και μαγικό κόσμο. Ανάμεσα στους καλλιέχνες που συμμετείχαν ήταν και η σύζυγος του που είναι ζωγράφος. Ο ίδιος πίστευε τότε πως θα κατόρθωνε να δημιουργήσει με το Φεστιβάλ θεσμό, κάτι που δεν έτυχε να καταφέρει, παρόλα αυτά χαμογελάει ευτυχισμένος μιλώντας για εκείνη την εποχή “ήταν θυμάμαι ένα πανηγύρι” μου λέει “που δεν επιχείρησα να διοργανώσω ξανά αυτό το έκαναν άλλοι.Αγαπάω όμως αυτήν την τέχνη, μου έδωσε τότε περισσότερη ελπίδα στο κυνήγι του ονείρου.
Δυο σπάνιες εκδόσεις: Καρυωτάκης και Καβάφης
Τα δυο πρόσφατα βιβλία που εξέδωσε αυτές τις μέρες ο Γιάννης Στεφανάκις, είναι αφιερωμένα στον Καβάφη και στον Καρυωτάκη και τα δυο στοιχειοθετημένα στο χέρι, σε 215 αριθμημένα αντίτυπα το καθένα, και σε οικολογικό χαρτί. ( Νεο Επίπεδο, εκδόσεις Χειροκίνητο). Το βιβλίο για τον Καβάφη περιέχει 14 ποιήματα σε εισαγωγή και ανθολογία του Σάββα Μιχαήλ επίσης τρείς ξυλογραφίες του Στεφανάκι δουλεμένες σε ξύλο φλαμουριάς και τυπωμένες από τις χαραγμένες πλάκες σε επίπεδο πιεστηρίου υπογεγραμμένες και αριθμημένες από τον Γιάννη Στεφανάκι. Το βιβλίο για τον Καρυωτάκη, περιέχει επίσης τρείς ξυλογραφίες του Στεφανάκι όπως και 14 ποιήματα σε εισαγωγή και ανθολόγηση του Αλέξη Ζήρα.
Η γνωριμία του με τον Μιχάλη Κατσαρό
Ο Γιάννης Στεφανάκις πρωτοειδε τον Μιχάλη Κατσαρό στο Θησείο “Είναι σαν να τον βλέπω τώρα”μου λέει “ήταν ψηλός και ωραίος με μαλλιά που ανέμιζαν. Τον πλησίασα και του είπα:”Είμαι ο Γιάννης Στεφανάκις, χαράκτης, έχω ένα τυπογραφείο”. Χαμογέλασε και απάντησε:”Α, θα ανοίξουμε μια εφημερίδα”! Μου έδωσε το τηλέφωνο του και σύντομα βρεθήκαμε.Τον Δεκέμβριο του 80 βγαίνει το πρώτο φύλλο μιας εφημερίδας ποίησης με τίτλο “Επίπεδο” το 81. Ακολουθεί δεύτερο φύλλο, ενώ στη συνέχεια ο Κατσαρός μου πρότεινε να βγάλουμε τρίτο φύλλο με δικά του ποιήματα και δικά μου χαρακτικά. Δεν δέχτηκα, δεν δέχτηκα τότε κι άλλες τέτοιες δελεαστικές και τιμητικές προτάσεις, αργότερα κυκλοφόρησα βιβλίο για τον Κατσαρό. Στο μεταξύ, την παρέα που είχαμε οι δυο μας δεν την σταματήσαμε ποτέ. Το 1989 όταν έβγαλα ξανά την εφημερίδα του πρότεινα να είμαστε μαζί. “Γιάννη” μου είχε απαντήσει “εγω θα είμαι συνεργάτης σου αλλά την εφημερίδα να την βγάλεις μόνος σου έχοντας κοντά σου νέους ανθρώπους”.
Με την αγωνία του πρωτάρη
Αυτόν τον καιρό ο Γιάννης Στεφανάκις δουλεύει εννέα χαρακτικά πάνω στην “Σονάτα του Σεληνόφωτος” του Γιάννη Ρίτσου, αλλά και είκοσι χαρακτικά για το μυθιστόρημα ενός φίλου του, έργα τα οποία θα δούμε στη συνέχεια σε έκθεση.
” Το θέμα του βιβλίου” μου λέει “είναι ο έρωτας ανάμεσα σε δυο ανθρώπους που γνωρίζονται από τα παιδικά τους χρόνια έχουν όμως στο μεταξύ χαθεί και συναντιούνται ξανά στα πενήντα τους. Τα έργα που φτιάχνω για αυτό το βιβλίο χρησιμοποιώντας όπως πάντα διάφορα υλικά, μικτές τεχνικές, κολλάζ, και χαράγματα σε ξύλο, πρόκειται να εκτεθούν στη συνέχεια σε έκθεση.Την περιμένω όπως κάθε καλλιτέχνης με την αγωνία της πρώτης φοράς πάντα υπάρχει μέσα μου η αμφιβολία για το αποτέλεσμα. Δεν ξέρω αν θα αρέσει η καινούργια μου δουλειά το πως θα την δει ο κόσμος. Επίσης χάνω τον ύπνο μου όταν ξεκινάω να δημιουργώ ένα έργο το μυαλό μου δηλαδή είναι συνέχεια στο τελάρο, έχω την έννοια του, το κυνηγάω όπως ο ποιητής κυνηγάει τις λέξεις για να ολοκληρώσει ένα ποίημα. Γιατί δεν είναι σίγουρο ότι οι ζωγαφιές γίνονται με χρώματα ούτε ότι τα ποιήματα γράφονται με λέξεις.
-Πιστεύετε πως ο κόσμος σήμερα δείχνει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τις εκθέσεις;
-Ο κόσμος δεν πάει στις εκθέσεις πολλοί μάλιστα το αποφεύγουν γιατί έχουν την εντύπωση πως θα πρέπει να πληρώσουν. Στα εγκαίνια λοιπόν βλέπουμε το ίδιο κοινό που συναντάει κανείς στους κινηματογράφους και στα θέατρα, με ένα μικρό ποσοστό αγνώστων κάθε φορά που είναι οι συγγενείς και οι φίλοι του εκάστοτε ζωγράφου άνθρωποι που δεν πρόκειται να συναντήσεις σε άλλη έκθεση. Από την επομένη των εγκαινίων μια απόλυτη μοναξιά επικρατεί στην γκαλερί.Αντε να περάσει το πολύ ένας συλλέκτης για να πάρει έναν πινακα που ίσως λόγω έλλειψης χώρου να παραμένει πακεταρισμένος σε ένα υπόγειο!
ΣΦΗΝΑ, 08-01-2010
